Pobl 'Slawer Dydd
Bydd y dudalen hon yn rhoi hanes pobl sydd, yn eu gwahanol ffyrdd, wedi dylanwadu ar hanes Rhandir-mwyn. Un o’r cymeriadau yw Thomas Jones, neu Twm Siôn Cati, ac fe welwch fod gennym ddolen i wefan arall sy’n rhoi gwybodaeth amdano.
Dros y blynyddoedd mae llawer o bobl wedi gadael eu hôl ar hanes yr ardal a thu hwnt. Rydym yn cynnwys y rhai a symudodd i fyw mewn rhannau eraill o'r byd, llawer ohonyn nhw yn y gobaith o gael gwell bywyd yn America ac Awstralia. Bu llawer yn llwyddiannus ac mae’r manylion amdanyn nhw yma.
Symudodd eraill i fyw yn Rhandir-mwyn, gan gynnwys Sam Shaw a adroddodd hanes ei fywyd yn y gyfrol Guttersnipe,
a’r Capten H R H Vaughan a’i wraig Irene a oedd ar flaen y gad yn y frwydr i warchod y Barcud.
Mae yna lawer rhagor.
Bydd lle anrhydeddus i’r bobl leol a adawodd eu hôl ar hanes Rhandir-mwyn. Maent yn lluosog ac ychwanegir eu henwau a’u hanesion maes o law .
Os ydych chi’n gwybod am berson neu hanesyn sy’n haeddu sylw, byddwch cystal â rhoi gwybod i ni.
Dros y blynyddoedd mae llawer o bobl wedi gadael eu hôl ar hanes yr ardal a thu hwnt. Rydym yn cynnwys y rhai a symudodd i fyw mewn rhannau eraill o'r byd, llawer ohonyn nhw yn y gobaith o gael gwell bywyd yn America ac Awstralia. Bu llawer yn llwyddiannus ac mae’r manylion amdanyn nhw yma.
Symudodd eraill i fyw yn Rhandir-mwyn, gan gynnwys Sam Shaw a adroddodd hanes ei fywyd yn y gyfrol Guttersnipe,
a’r Capten H R H Vaughan a’i wraig Irene a oedd ar flaen y gad yn y frwydr i warchod y Barcud.
Mae yna lawer rhagor.
Bydd lle anrhydeddus i’r bobl leol a adawodd eu hôl ar hanes Rhandir-mwyn. Maent yn lluosog ac ychwanegir eu henwau a’u hanesion maes o law .
Os ydych chi’n gwybod am berson neu hanesyn sy’n haeddu sylw, byddwch cystal â rhoi gwybod i ni.
Dan Theophilus
Rodd Dan yn ffermwr lleol na fu unwaith o’i filltir sgwâr. Serch hynny, roedd yn athletwr o fri ac yn ddawnus mewn crefftau cefn gwlad fel gwneud ffyn a llwyau caru, plygu perth a llu o grefftau eraill. Arferai groesi afon Tywi ar jacoese i gyrraedd ei dir yr ochr draw. Roedd popeth a wnâi’r person diymhongar a nodedig hwn yn berffaith.
More details of Dan’s life history will be added soon.
Morgan B Williams

Dyma hanes y teulu Williams o Randir-mwyn. Y prif gymeriad yw Morgan B. Williams, aned yn Rhandir-mwyn ond a adawodd i chwilio am borfeydd brasach.
Yn gyntaf, aeth i Awstralia, ond wedyn aeth i America lle ymgartrefodd yn y diwedd gyda’i briod o Randir-mwyn, Catherine Armstrong Jones. Adroddir yr hanes diddorol gan William R. Williams, un o ddisgynyddion y teulu Williams o Randir-mwyn. Mae’n byw yn Ohio, UDA.
Rydym yn ddiolchgar i William (Bill) am rannu ei wybodaeth â ni.
Diolch yn fawr iawn.
Y TEULU WILLIAMS: O RANDIR-MWYN I AMERICA
MORGAN B. WILLIAMS, BACHGEN LLEOL YN LLWYDDO YN AMERICA. Byddai pennawd o'r fath yn swnio'n dda ar gyfer yr erthygl hon, ond ni fyddai'n gwneud cyfiawnder â fy nheulu Williams, a gafodd eu geni ac a fu’n gweithio ac yn byw ym mhlwyf Llanfair-ar-y-bryn cyn dod i America. Daw’r bobl hyn yn fyw wrth i mi geisio rhannu eu llawenydd a’u tristwch, llwyddiant a methiant, balchder teuluol ac ysbryd anturus wrth adael eu Cymru annwyl i chwilio am fywyd gwell ar draws Môr Iwerydd. Aethant â’u profiad mwyngloddio i Awstralia, Pennsylvania, Canada a Mecsico Newydd a buont yn canlyn crefft ac yn masnachu yno, hefyd. Rwyf i’n fab i Americanwr Cymreig o Pennsylvania a ddaeth i Toledo, Ohio, lle cyfarfu a phriodi ag Americanes Gymreig - ac mae'n naturiol fy mod yn ymfalchïo yn fy nhreftadaeth Gymreig.
Mae’r stori’n dechrau gyda William Williams, a oedd yn rhannu f’enw ac a oedd yn Hen Hen Dad-cu i mi. Fe’i ganed tua 1801, nid yn Sir Gaerfyrddin, ond fe aeth i weithio yng ngwaith plwm yn nhrefgordd Rhandir Abad (Rhandir-mwyn). Yno, cyfarfu â merch leol, Rachel James, a phriodwyd y ddau yn Eglwys Llanfair-ar-y-bryn ar 23 Awst 1823 gan y ficer, William Morgan. Torrwyd llofnod gan William a gwnaed croes gan Rachel. Y tystion oedd Rich. Jones a Richard Morgan. Cafodd William ddyrchafiad i oruchwylio’r gwaith o glirio mwyn plwm yn Nant-y-mwyn . Addysgwyd ei blant yn ysgol Cil-y-cwm. Am eu bod yn Fethodistiaid Calfinaidd, bedyddiwyd ei ddau blentyn hynaf – Morgan, a aned 17 Medi 1831, a Mary, a aned 30 Hydref 1833, yn Nhŷ Cwrdd Cil-y-cwm . Bedyddiwyd mab arall, Daniel, a aned 8 Rhagfyr 1835, yn Salem, Capel y Methodistiaid Calfinaidd.
Erbyn Cyfrifiad 1841, roedd y teulu’n byw ym Mhentwyn, Rhandir Abad (Rhandir-mwyn) gyda’r plant a ganlyn: Morgan (9 oed); Mary (7); Daniel (5); Catherine (2), a William, fy Hen Dad-cu (4 mis). Fe allai plentyn arall fod wedi ei eni ar ôl 1828, ac wedi marw yn ei blentyndod. Y plentyn olaf oedd John, yn 1843. Pan oedd Morgan yn ei arddegau cynnar, ymunodd â’i dad yn y gwaith mwyn. Roedd iechyd ei dad yn fregus a bu farw tua 1847. Yn 16 oed, cymerodd Morgan le ei dad yn benteulu. Byddai ei frodyr, Daniel a William, yn ymuno ag ef yn y gwaith mwyn er mwyn helpu i gynnal eu mam weddw (pensiynwraig a ffermwr) a’u brodyr a chwiorydd iau.
Ailbriododd Rachel â William Theophilus a ganwyd mab, Timothy, iddynt ar 7 Tachwedd 1853. Bu farw ei hail ŵr o’i blaen hi, cyn 1861. Roedd Timothy yn gweithio yn y mwynglawdd pan oedd rhwng 12 ac 20 oed. Yn 1856 hwyliodd Morgan i Awstralia i chwilio am aur. Daeth adref yn 1861 ac yn 1862 hwyliodd i America. Teithiodd William i Awstralia yn 1864, i chwilio am aur yn Ballarat. Yno, priododd ag Elizabeth Campbell, o Glasgow yn yr Alban. Ganed tri o blant iddynt pan oeddynt yno, sef Rachel (1855), Thomas (1867) a William, fy nhad-cu, yn 1869. Ar ôl treulio bron 10 mlynedd yn Awstralia, daethant adref, cyn hwylio i America yn 1874.
Priododd Morgan â merch leol, sef Catherine, merch Joshua a Mary Armstrong Jones o Randir-mwyn. Daeth Timothy Theophilus i America yn 1873, i ymuno â’r teulu yn Wilkes-Barre, Pennsylvania. Dychwelodd am gyfnod byr i Gymru yn 1878, pan briododd â Sarah, merch Morgan a Sarah William Williams. Ynglŷn â gweddill y teulu Williams, priododd Mary â Richard Davies, mwyngloddiwr, a ganed 3 o blant iddynt, sef Miriam (1861), Elizabeth (1865) a Rachel. Pan fu farw Richard, roedd y teulu’n byw’r drws nesaf i Rachel ym Mhentwyn. Erbyn 1881, roedd Miriam yn byw gyda Mam-gu, Rachel Theophilus. Daethant i America tua 1882. Priododd Mary â dyn â'r cyfenw Lewis ac arhosodd yng Nghymru. Roedd yn dal yn fyw yn 1904, a dyna’r cyfan a wyddom amdani. Priododd Catherine â David B. Thomas. Ganed dau o feibion iddynt, sef John R. Thomas a D. V. Thomas. Daeth hithau i America, a phan oedd yn weddw priododd â David W. Evans, a oedd yn wreiddiol o Gymru. Daeth Daniel yntau i Wilkes-Barre. Ychydig a wyddys am John ar ôl 1861, pan ddywed cofnod y cyfrifiad ei fod yn 18 oed ac yn fab i fwynwr. Ni wyddys a ymfudodd ai peidio, ac ni chafodd ei restru yn ysgrif goffa ei fam yn 1887. Mae’n bosibl fod rhai o’r teulu James wedi ymfudo, ond nid oes tystiolaeth o hyn.
Yn gyntaf, aeth i Awstralia, ond wedyn aeth i America lle ymgartrefodd yn y diwedd gyda’i briod o Randir-mwyn, Catherine Armstrong Jones. Adroddir yr hanes diddorol gan William R. Williams, un o ddisgynyddion y teulu Williams o Randir-mwyn. Mae’n byw yn Ohio, UDA.
Rydym yn ddiolchgar i William (Bill) am rannu ei wybodaeth â ni.
Diolch yn fawr iawn.
Y TEULU WILLIAMS: O RANDIR-MWYN I AMERICA
MORGAN B. WILLIAMS, BACHGEN LLEOL YN LLWYDDO YN AMERICA. Byddai pennawd o'r fath yn swnio'n dda ar gyfer yr erthygl hon, ond ni fyddai'n gwneud cyfiawnder â fy nheulu Williams, a gafodd eu geni ac a fu’n gweithio ac yn byw ym mhlwyf Llanfair-ar-y-bryn cyn dod i America. Daw’r bobl hyn yn fyw wrth i mi geisio rhannu eu llawenydd a’u tristwch, llwyddiant a methiant, balchder teuluol ac ysbryd anturus wrth adael eu Cymru annwyl i chwilio am fywyd gwell ar draws Môr Iwerydd. Aethant â’u profiad mwyngloddio i Awstralia, Pennsylvania, Canada a Mecsico Newydd a buont yn canlyn crefft ac yn masnachu yno, hefyd. Rwyf i’n fab i Americanwr Cymreig o Pennsylvania a ddaeth i Toledo, Ohio, lle cyfarfu a phriodi ag Americanes Gymreig - ac mae'n naturiol fy mod yn ymfalchïo yn fy nhreftadaeth Gymreig.
Mae’r stori’n dechrau gyda William Williams, a oedd yn rhannu f’enw ac a oedd yn Hen Hen Dad-cu i mi. Fe’i ganed tua 1801, nid yn Sir Gaerfyrddin, ond fe aeth i weithio yng ngwaith plwm yn nhrefgordd Rhandir Abad (Rhandir-mwyn). Yno, cyfarfu â merch leol, Rachel James, a phriodwyd y ddau yn Eglwys Llanfair-ar-y-bryn ar 23 Awst 1823 gan y ficer, William Morgan. Torrwyd llofnod gan William a gwnaed croes gan Rachel. Y tystion oedd Rich. Jones a Richard Morgan. Cafodd William ddyrchafiad i oruchwylio’r gwaith o glirio mwyn plwm yn Nant-y-mwyn . Addysgwyd ei blant yn ysgol Cil-y-cwm. Am eu bod yn Fethodistiaid Calfinaidd, bedyddiwyd ei ddau blentyn hynaf – Morgan, a aned 17 Medi 1831, a Mary, a aned 30 Hydref 1833, yn Nhŷ Cwrdd Cil-y-cwm . Bedyddiwyd mab arall, Daniel, a aned 8 Rhagfyr 1835, yn Salem, Capel y Methodistiaid Calfinaidd.
Erbyn Cyfrifiad 1841, roedd y teulu’n byw ym Mhentwyn, Rhandir Abad (Rhandir-mwyn) gyda’r plant a ganlyn: Morgan (9 oed); Mary (7); Daniel (5); Catherine (2), a William, fy Hen Dad-cu (4 mis). Fe allai plentyn arall fod wedi ei eni ar ôl 1828, ac wedi marw yn ei blentyndod. Y plentyn olaf oedd John, yn 1843. Pan oedd Morgan yn ei arddegau cynnar, ymunodd â’i dad yn y gwaith mwyn. Roedd iechyd ei dad yn fregus a bu farw tua 1847. Yn 16 oed, cymerodd Morgan le ei dad yn benteulu. Byddai ei frodyr, Daniel a William, yn ymuno ag ef yn y gwaith mwyn er mwyn helpu i gynnal eu mam weddw (pensiynwraig a ffermwr) a’u brodyr a chwiorydd iau.
Ailbriododd Rachel â William Theophilus a ganwyd mab, Timothy, iddynt ar 7 Tachwedd 1853. Bu farw ei hail ŵr o’i blaen hi, cyn 1861. Roedd Timothy yn gweithio yn y mwynglawdd pan oedd rhwng 12 ac 20 oed. Yn 1856 hwyliodd Morgan i Awstralia i chwilio am aur. Daeth adref yn 1861 ac yn 1862 hwyliodd i America. Teithiodd William i Awstralia yn 1864, i chwilio am aur yn Ballarat. Yno, priododd ag Elizabeth Campbell, o Glasgow yn yr Alban. Ganed tri o blant iddynt pan oeddynt yno, sef Rachel (1855), Thomas (1867) a William, fy nhad-cu, yn 1869. Ar ôl treulio bron 10 mlynedd yn Awstralia, daethant adref, cyn hwylio i America yn 1874.
Priododd Morgan â merch leol, sef Catherine, merch Joshua a Mary Armstrong Jones o Randir-mwyn. Daeth Timothy Theophilus i America yn 1873, i ymuno â’r teulu yn Wilkes-Barre, Pennsylvania. Dychwelodd am gyfnod byr i Gymru yn 1878, pan briododd â Sarah, merch Morgan a Sarah William Williams. Ynglŷn â gweddill y teulu Williams, priododd Mary â Richard Davies, mwyngloddiwr, a ganed 3 o blant iddynt, sef Miriam (1861), Elizabeth (1865) a Rachel. Pan fu farw Richard, roedd y teulu’n byw’r drws nesaf i Rachel ym Mhentwyn. Erbyn 1881, roedd Miriam yn byw gyda Mam-gu, Rachel Theophilus. Daethant i America tua 1882. Priododd Mary â dyn â'r cyfenw Lewis ac arhosodd yng Nghymru. Roedd yn dal yn fyw yn 1904, a dyna’r cyfan a wyddom amdani. Priododd Catherine â David B. Thomas. Ganed dau o feibion iddynt, sef John R. Thomas a D. V. Thomas. Daeth hithau i America, a phan oedd yn weddw priododd â David W. Evans, a oedd yn wreiddiol o Gymru. Daeth Daniel yntau i Wilkes-Barre. Ychydig a wyddys am John ar ôl 1861, pan ddywed cofnod y cyfrifiad ei fod yn 18 oed ac yn fab i fwynwr. Ni wyddys a ymfudodd ai peidio, ac ni chafodd ei restru yn ysgrif goffa ei fam yn 1887. Mae’n bosibl fod rhai o’r teulu James wedi ymfudo, ond nid oes tystiolaeth o hyn.

Y TEULU WILLIAMS YN AMERICA
Treuliodd Rachel (James) Williams Theophilus bum mlynedd olaf ei bywyd yn Nanticoke, Pennsylvania, gyda’i merch, Catherine a’i hail ŵr, David W. Evans, a oedd yn fforman gyda Chwmni Glo Susquehanna am 22 blynedd. Bu farw Rachel ar 28 Awst 1887. Fel llawer o aelodau eraill y teulu, fe’i claddwyd ym mynwent Hollenback ar ôl gwasanaeth yn yr Eglwys Bresbyteraidd Gymraeg. Bu farw ei merch, Catherine yn 66 oed yn 1903, gan adael dau fab, sef John R. Thomas a’r Cynghorydd D. V. Thomas. Priododd Miriam Davies, wyres Rachel, â Wm. J. Davies, a bu iddynt dri o blant, sef Mary, Emily a Miriam. Bu farw yn 38 oed wrth roi genedigaeth. Bu farw Morgan yn 1903 a William yn 1904. Roedd brawd Morgan, Daniel yn adeiladydd a chontractwr yn Scranton, Pennsylvania. Roedd eu hanner brawd, Timothy Theophilus, yn gontractwr twnelau a gwasanaethodd sawl tymor yn Gynghorydd. Dychwelodd i Gymru, priododd ferch o Randir-mwyn ac aeth yn ôl i America.
Byddai Morgan B. Williams, y mab hynaf yn dyrchafu ei hun o fod yn löwr i fod yn berchennog glofa, yn Seneddwr Talaith ac yn aelod o Dŷ’r Cynrychiolwyr. Ei wraig gyntaf oedd Catherine, merch Joshua a Mary Armstrong Jones o Randir-mwyn, a bu iddynt dri o blant, sef Mary (Mrs. T.H. Griffiths), Rachel (Mrs. J.H. Williams o Scranton) a Benjamin F. Ail wraig Morgan B. Williams oedd Mrs. Mary Edwards Davies, a bu iddynt un mab, sef William. Mae’r ysgrif goffa sydd ynghlwm yn llawn canmoliaeth iddo.
Ganed tri phlentyn cyntaf Wm. J.P. Williams (Thomas, Rachel a William) yn Awstralia. Eu tad oedd brawd ieuengaf Morgan. Dychwelodd Wm. J.P. Williams i Fecsico Newydd sawl gwaith. Ganed ei fab Daniel yn Pennsylvania a mab arall, Morgan, yn Mecsico Newydd. Pan oedd yn Mecsico Newydd, priododd ei ferch, Rachel, a oedd yn athrawes, ag Ed. Edleman, siryf, ac arhosodd yno pan ddychwelodd y teulu i Pennsylvania. Bu farw yn 1902. Lladdwyd William pan fu cwymp mewn mwynglawdd yn 1904. Mae ei ysgrif goffa yntau yn helaeth. Bu farw ei weddw (Hen Fam-gu) tua 1904. Ni wyddys fawr ddim am y meibion Morgan a Thomas, a fu’n aelod o’r Bwrdd Archwilio Glofaol.
Ei fab William P (g.1869) oedd fy nhad-cu, a fu’n ddofwr ceffylau pan oedd yn ifanc ac yn sgowt yn Oklahoma cyn i’r teulu ddychwelyd i Pennsylvania. Bu’n gwasanaethu ar fwrdd llong ryfel, yr ‘USS Indiana’ yn ystod y rhyfel rhwng Sbaen a’r Unol Daleithiau ac arwisgwyd ef am ddewrder yn ystod Brwydr Bae Santiago. Tua hanner can mlynedd yn ddiweddarach, roeddwn innau’n gwasanaethu ar fwrdd y llong ryfel ‘USS Wisconsin’ yn ystod Rhyfel Corea.) Ar ôl gadael y Llynges, cyfarfu â fy Mam-gu, Ellen Rowland, (g.1877) a oedd wedi gadael Gogledd Cymru yn 10 oed. Bu William P. yn gweithio i’w dad ac yn cario ffrwydron i’r mwyngloddiau â cheffyl a chert. Yn ystod eu carwriaeth, fe’i cymerodd hi gydag ef yn ystod un o’i deithiau â ffrwydron. Mae’n amlwg fod Mam-gu yn ddynes nodedig.
Symudodd y teulu o Wilkes-Barre i Kingston. (Yn anffodus, cafodd eu holl luniau eu dinistrio mewn llif). Roedd ganddynt dri o blant: William, (g.1900) Sydney, fy nhad (g.1902) ac Ellen (g. 1916). Yn y 1920au cynnar, daeth fy nhad i Ohio lle agorodd siop fwydydd yn Toledo. Un diwrnod, daeth William J. Hughes, saer, at y cownter a darganfu’r ddau eu bod yn rhannu etifeddiaeth Gymreig. Roedd teulu Mr Hughes yn dod o Benderyn ac roedd teulu ei wraig, Ursula Morgan, wedi dod o Forgannwg, yn 1872, i Jackson County, Ohio. Roedd e’n dal i ddarllen ei Feibl Cymraeg. Gwahoddwyd Pops i gapel y Methodistiaid ac i ginio dydd Sul. Mae’n werth nodi fod gan fy nhad-cu chwe merch, dwy ohonynt o oed priodi. Priododd fy nhad a fy mam, Anna Hughes (g.1906) yn 1928 (Toledo, Ohio). Roedd gan f'ewythr Bill, plymwr, (g.1900) a’i wraig Martha un ferch, Margaret, a briododd â Raymond Dukinas. Bu farw Wncwl Bill yn 1977. Priododd fy modryb Ellen (g.1916) â William Nast o Kingston, ac roedd ganddynt dri mab, sef William a gefeilliaid, Richard a Robert.
Modryb Ellen oedd yr aelod olaf o deulu fy nhad. Roedd yn rhannu fy niddordeb mewn coeden deulu a bu o gymorth mawr i mi. Bu farw yn 2003. Bu farw fy mam yn 1970 yn 64 oed, a bu farw fy nhad yn 1978 yn 76 oed.. Bu farw Dad-cu Wm yn 1945 yn 76 oed a Mam-gu Ellen yn 1971 yn 94 oed. Roedd Tad-cu Hughes yn 91 oed pan fu farw yn 1962. Teimlaf fy mod wedi helpu’r teulu Williams i gwblhau cylchdro o ddwy ganrif a dod adref unwaith eto i Gymru. Byddaf yn dal i chwilio am ragor o berthnasau yng Nghymru a Pennsylvania. Mae’n debyg fod Hen Hen Dad-cu William wedi marw ym mis Mawrth 1847, ond ni chefais unrhyw lwyddiant yn dod o hyd i dystysgrif marwolaeth na man claddu. Gallai cael hyd i fan ei eni ddatgelu pwy oedd ei rieni. Hefyd, hoffwn wybod beth ddigwyddodd i Mary a John Williams a chael gwybodaeth am y teulu James er mwyn ychwanegu pennod arall.
Cofion William R. Williams (Bill)
Annwyl ddarllenwyr, byddwch cystal â derbyn f’ymddiheuriadau os wyf heb gynnwys rhywun. Wrth i’r goeden dyfu, mae’n mynd yn anos dal i fyny â’r holl ychwanegiadau.
OS OES GENNYCH YCHWANEGIAD AT EIN COEDEN DEULU, A FYDDECH CYSTAL Â THROSGLWYDDO’R WYBODAETH I MI.
Gallwch adael unrhyw wybodaeth ar ein tudalen i westeion neu wrth gysylltu â ni trwy e-bost [email protected] a throsglwyddwn yr wybodaeth honno i William (Bill) Williams.
Treuliodd Rachel (James) Williams Theophilus bum mlynedd olaf ei bywyd yn Nanticoke, Pennsylvania, gyda’i merch, Catherine a’i hail ŵr, David W. Evans, a oedd yn fforman gyda Chwmni Glo Susquehanna am 22 blynedd. Bu farw Rachel ar 28 Awst 1887. Fel llawer o aelodau eraill y teulu, fe’i claddwyd ym mynwent Hollenback ar ôl gwasanaeth yn yr Eglwys Bresbyteraidd Gymraeg. Bu farw ei merch, Catherine yn 66 oed yn 1903, gan adael dau fab, sef John R. Thomas a’r Cynghorydd D. V. Thomas. Priododd Miriam Davies, wyres Rachel, â Wm. J. Davies, a bu iddynt dri o blant, sef Mary, Emily a Miriam. Bu farw yn 38 oed wrth roi genedigaeth. Bu farw Morgan yn 1903 a William yn 1904. Roedd brawd Morgan, Daniel yn adeiladydd a chontractwr yn Scranton, Pennsylvania. Roedd eu hanner brawd, Timothy Theophilus, yn gontractwr twnelau a gwasanaethodd sawl tymor yn Gynghorydd. Dychwelodd i Gymru, priododd ferch o Randir-mwyn ac aeth yn ôl i America.
Byddai Morgan B. Williams, y mab hynaf yn dyrchafu ei hun o fod yn löwr i fod yn berchennog glofa, yn Seneddwr Talaith ac yn aelod o Dŷ’r Cynrychiolwyr. Ei wraig gyntaf oedd Catherine, merch Joshua a Mary Armstrong Jones o Randir-mwyn, a bu iddynt dri o blant, sef Mary (Mrs. T.H. Griffiths), Rachel (Mrs. J.H. Williams o Scranton) a Benjamin F. Ail wraig Morgan B. Williams oedd Mrs. Mary Edwards Davies, a bu iddynt un mab, sef William. Mae’r ysgrif goffa sydd ynghlwm yn llawn canmoliaeth iddo.
Ganed tri phlentyn cyntaf Wm. J.P. Williams (Thomas, Rachel a William) yn Awstralia. Eu tad oedd brawd ieuengaf Morgan. Dychwelodd Wm. J.P. Williams i Fecsico Newydd sawl gwaith. Ganed ei fab Daniel yn Pennsylvania a mab arall, Morgan, yn Mecsico Newydd. Pan oedd yn Mecsico Newydd, priododd ei ferch, Rachel, a oedd yn athrawes, ag Ed. Edleman, siryf, ac arhosodd yno pan ddychwelodd y teulu i Pennsylvania. Bu farw yn 1902. Lladdwyd William pan fu cwymp mewn mwynglawdd yn 1904. Mae ei ysgrif goffa yntau yn helaeth. Bu farw ei weddw (Hen Fam-gu) tua 1904. Ni wyddys fawr ddim am y meibion Morgan a Thomas, a fu’n aelod o’r Bwrdd Archwilio Glofaol.
Ei fab William P (g.1869) oedd fy nhad-cu, a fu’n ddofwr ceffylau pan oedd yn ifanc ac yn sgowt yn Oklahoma cyn i’r teulu ddychwelyd i Pennsylvania. Bu’n gwasanaethu ar fwrdd llong ryfel, yr ‘USS Indiana’ yn ystod y rhyfel rhwng Sbaen a’r Unol Daleithiau ac arwisgwyd ef am ddewrder yn ystod Brwydr Bae Santiago. Tua hanner can mlynedd yn ddiweddarach, roeddwn innau’n gwasanaethu ar fwrdd y llong ryfel ‘USS Wisconsin’ yn ystod Rhyfel Corea.) Ar ôl gadael y Llynges, cyfarfu â fy Mam-gu, Ellen Rowland, (g.1877) a oedd wedi gadael Gogledd Cymru yn 10 oed. Bu William P. yn gweithio i’w dad ac yn cario ffrwydron i’r mwyngloddiau â cheffyl a chert. Yn ystod eu carwriaeth, fe’i cymerodd hi gydag ef yn ystod un o’i deithiau â ffrwydron. Mae’n amlwg fod Mam-gu yn ddynes nodedig.
Symudodd y teulu o Wilkes-Barre i Kingston. (Yn anffodus, cafodd eu holl luniau eu dinistrio mewn llif). Roedd ganddynt dri o blant: William, (g.1900) Sydney, fy nhad (g.1902) ac Ellen (g. 1916). Yn y 1920au cynnar, daeth fy nhad i Ohio lle agorodd siop fwydydd yn Toledo. Un diwrnod, daeth William J. Hughes, saer, at y cownter a darganfu’r ddau eu bod yn rhannu etifeddiaeth Gymreig. Roedd teulu Mr Hughes yn dod o Benderyn ac roedd teulu ei wraig, Ursula Morgan, wedi dod o Forgannwg, yn 1872, i Jackson County, Ohio. Roedd e’n dal i ddarllen ei Feibl Cymraeg. Gwahoddwyd Pops i gapel y Methodistiaid ac i ginio dydd Sul. Mae’n werth nodi fod gan fy nhad-cu chwe merch, dwy ohonynt o oed priodi. Priododd fy nhad a fy mam, Anna Hughes (g.1906) yn 1928 (Toledo, Ohio). Roedd gan f'ewythr Bill, plymwr, (g.1900) a’i wraig Martha un ferch, Margaret, a briododd â Raymond Dukinas. Bu farw Wncwl Bill yn 1977. Priododd fy modryb Ellen (g.1916) â William Nast o Kingston, ac roedd ganddynt dri mab, sef William a gefeilliaid, Richard a Robert.
Modryb Ellen oedd yr aelod olaf o deulu fy nhad. Roedd yn rhannu fy niddordeb mewn coeden deulu a bu o gymorth mawr i mi. Bu farw yn 2003. Bu farw fy mam yn 1970 yn 64 oed, a bu farw fy nhad yn 1978 yn 76 oed.. Bu farw Dad-cu Wm yn 1945 yn 76 oed a Mam-gu Ellen yn 1971 yn 94 oed. Roedd Tad-cu Hughes yn 91 oed pan fu farw yn 1962. Teimlaf fy mod wedi helpu’r teulu Williams i gwblhau cylchdro o ddwy ganrif a dod adref unwaith eto i Gymru. Byddaf yn dal i chwilio am ragor o berthnasau yng Nghymru a Pennsylvania. Mae’n debyg fod Hen Hen Dad-cu William wedi marw ym mis Mawrth 1847, ond ni chefais unrhyw lwyddiant yn dod o hyd i dystysgrif marwolaeth na man claddu. Gallai cael hyd i fan ei eni ddatgelu pwy oedd ei rieni. Hefyd, hoffwn wybod beth ddigwyddodd i Mary a John Williams a chael gwybodaeth am y teulu James er mwyn ychwanegu pennod arall.
Cofion William R. Williams (Bill)
Annwyl ddarllenwyr, byddwch cystal â derbyn f’ymddiheuriadau os wyf heb gynnwys rhywun. Wrth i’r goeden dyfu, mae’n mynd yn anos dal i fyny â’r holl ychwanegiadau.
OS OES GENNYCH YCHWANEGIAD AT EIN COEDEN DEULU, A FYDDECH CYSTAL Â THROSGLWYDDO’R WYBODAETH I MI.
Gallwch adael unrhyw wybodaeth ar ein tudalen i westeion neu wrth gysylltu â ni trwy e-bost [email protected] a throsglwyddwn yr wybodaeth honno i William (Bill) Williams.
HON. MORGAN B. WILLIAMS OBITUARY

He was born in RhandirMwyn parish, Carmarthenshire, South Wales, Sept. 17, 1831. His first work was to assist his father in the operation of a lead mine. Early in life he attended a primary school but his education opportunities were limited and after being taught to read and write in the schools and beginning work and gained what he could in this way.
On account of the poor health of his father, William Williams, the subject of this sketch learned to supervise the interests of the former, and he soon had entire charge of the works. When sixteen years old his father having died , Mr Williams took entire charge of the works and he performed his duties so thoroughly that he made a pronounced success of the operations.
In 1856 Mr. Williams left his native land for Australia and after a voyage of 103 days landed in Melbourne. He walked ninety miles to Camp Forest, and at once began gold mining. For five years he laboured. In 1861 he sailed for home, where he arrived in August of the same year. In 1862 he sailed for America, landing in New York. From there he went to Hyde Park, Pa., (Pennsylvania) where he worked in the coalmines until the strike of 1865, when he removed to Wilkes-Barre.
Mr. Williams’s first important work in this vicinity was as a foreman in the Hollenback slope, which position he held for fourteen years. He was severely burned by an explosion of gas in this slope and the accident nearly ended his career, but he recovered fully after a considerable length of time.
In May, 1878, Mr. Williams with George and Fred Parrish, leased tract of coal land in the vicinity of Wilkes-Barre and organised the Red Ash Coal Co. Although some mining experts did not place much faith in the venture, Mr. Williams was persistent in the undertaking and the soundness of his judgment was evidenced by the success of the operation. This was his rich strike. The company erected two breakers, Red Ash Nos. 1 and 2. The collieries are still in operation and have been the source of Mr. Williams’s wealth. He was also president of the Red Ash Coal Co. and also the head of the Williams Coal Co. at Pottsville, which operated for several years. Mr. Williams has always been regarded as an able business man and so managed his large industrial interests as to continually merit the good will of the men in his employ.
In public affairs Mr. Williams was also quite active and also performed there responsibilities with the same good judgment and conservative foresight that characterized his business undertakings. He was a councilman-at-large and a councilman in Wilkes-Barre and a member of the school board. He was an alternate delegate to the National Republican convention at Chicago in 1884 which nominated James G. Blaine for the Presidency, and the same year was elected State Senator from Luzerne county by a majority of over 1,200 in a district which usually had a Democratic majority of 1,500. At the expiration of his term he was re-nominated for Senator, but declined. Rev. Dr. Edwards being tendered the nomination by the Republican county committee, the latter being defeated by W. H. Hines.
Mr Williams in 1896 was elected Congressman over John M. Garman and at the expiration of his term was re-nominated but was defeated by Stanley W. Davenport by a small majority.
Mr. Williams then retired from political life after an honourable record. In 1891 he was elected one of the commissioners of the Columbian Exposition in Chicago in 1893.
Mr. Williams while a Senator championed the bill providing that the coal companies pay every two weeks and also supported the bill for the abolishment of company stores. In Congress he drew up the bill providing for the government building, which is about completed.
Deceased was interested in a number of industries and corporations. He was president of the Grenville Graphite Co. of Canada; vice president of the Wilkes-Barre Deposit & Savings Bank and director of the Spring Brook Water Supply Co., and was also interested in the Vulcan Iron Works and other industries.
Mr. Williams’s first wife was Catherine a daughter of Joshua and Mary (Armstrong) Jones of Rhandir-Myn, (Rhandir-mwyn) Wales and they had three children: Mary (Mrs. T. H. Griffiths). Rachel (Mrs. J. H. Williams) of Scranton, and Benjamin F. His second wife was Mrs.Mary (Edwards) Davies of Susquehanna county, Pa., (Pennsylvania) by which union he has one son, William H. Williams. He is also survived by a stepson, J. E. Davis, and the following brothers and sisters: Daniel of Scranton; William J. P. Williams, Timothy Theophilus of this city; Mary of Wales and Mrs Catherine W. Evans of this city.
Mr Williams was an excellent example of a self-made man and entirely through his own efforts he got away from the pick and shovel in the mines and became the head of one of the largest individual operations in the anthracite region. His numerous employees of the Red Ash regarded him with high favour and he treated them with the greatest consideration. Himself having been a miner and a workman in about all of the capacities of employment he appreciated the feelings and needs of the men and frequentlywas found in their company. He aimed to be on good terms with all of them and whenever they had complaints to make he listened to them.
On account of the poor health of his father, William Williams, the subject of this sketch learned to supervise the interests of the former, and he soon had entire charge of the works. When sixteen years old his father having died , Mr Williams took entire charge of the works and he performed his duties so thoroughly that he made a pronounced success of the operations.
In 1856 Mr. Williams left his native land for Australia and after a voyage of 103 days landed in Melbourne. He walked ninety miles to Camp Forest, and at once began gold mining. For five years he laboured. In 1861 he sailed for home, where he arrived in August of the same year. In 1862 he sailed for America, landing in New York. From there he went to Hyde Park, Pa., (Pennsylvania) where he worked in the coalmines until the strike of 1865, when he removed to Wilkes-Barre.
Mr. Williams’s first important work in this vicinity was as a foreman in the Hollenback slope, which position he held for fourteen years. He was severely burned by an explosion of gas in this slope and the accident nearly ended his career, but he recovered fully after a considerable length of time.
In May, 1878, Mr. Williams with George and Fred Parrish, leased tract of coal land in the vicinity of Wilkes-Barre and organised the Red Ash Coal Co. Although some mining experts did not place much faith in the venture, Mr. Williams was persistent in the undertaking and the soundness of his judgment was evidenced by the success of the operation. This was his rich strike. The company erected two breakers, Red Ash Nos. 1 and 2. The collieries are still in operation and have been the source of Mr. Williams’s wealth. He was also president of the Red Ash Coal Co. and also the head of the Williams Coal Co. at Pottsville, which operated for several years. Mr. Williams has always been regarded as an able business man and so managed his large industrial interests as to continually merit the good will of the men in his employ.
In public affairs Mr. Williams was also quite active and also performed there responsibilities with the same good judgment and conservative foresight that characterized his business undertakings. He was a councilman-at-large and a councilman in Wilkes-Barre and a member of the school board. He was an alternate delegate to the National Republican convention at Chicago in 1884 which nominated James G. Blaine for the Presidency, and the same year was elected State Senator from Luzerne county by a majority of over 1,200 in a district which usually had a Democratic majority of 1,500. At the expiration of his term he was re-nominated for Senator, but declined. Rev. Dr. Edwards being tendered the nomination by the Republican county committee, the latter being defeated by W. H. Hines.
Mr Williams in 1896 was elected Congressman over John M. Garman and at the expiration of his term was re-nominated but was defeated by Stanley W. Davenport by a small majority.
Mr. Williams then retired from political life after an honourable record. In 1891 he was elected one of the commissioners of the Columbian Exposition in Chicago in 1893.
Mr. Williams while a Senator championed the bill providing that the coal companies pay every two weeks and also supported the bill for the abolishment of company stores. In Congress he drew up the bill providing for the government building, which is about completed.
Deceased was interested in a number of industries and corporations. He was president of the Grenville Graphite Co. of Canada; vice president of the Wilkes-Barre Deposit & Savings Bank and director of the Spring Brook Water Supply Co., and was also interested in the Vulcan Iron Works and other industries.
Mr. Williams’s first wife was Catherine a daughter of Joshua and Mary (Armstrong) Jones of Rhandir-Myn, (Rhandir-mwyn) Wales and they had three children: Mary (Mrs. T. H. Griffiths). Rachel (Mrs. J. H. Williams) of Scranton, and Benjamin F. His second wife was Mrs.Mary (Edwards) Davies of Susquehanna county, Pa., (Pennsylvania) by which union he has one son, William H. Williams. He is also survived by a stepson, J. E. Davis, and the following brothers and sisters: Daniel of Scranton; William J. P. Williams, Timothy Theophilus of this city; Mary of Wales and Mrs Catherine W. Evans of this city.
Mr Williams was an excellent example of a self-made man and entirely through his own efforts he got away from the pick and shovel in the mines and became the head of one of the largest individual operations in the anthracite region. His numerous employees of the Red Ash regarded him with high favour and he treated them with the greatest consideration. Himself having been a miner and a workman in about all of the capacities of employment he appreciated the feelings and needs of the men and frequentlywas found in their company. He aimed to be on good terms with all of them and whenever they had complaints to make he listened to them.
Sam Shaw
O Rhandirmwyn i Pennsylvania

William R Lewis a Jane ‘Jenny’ Lewis
Hanesion Jane ‘Jenny” Lewis a’r Barnwr William Lewis, Troed-rhiw-fer, Rhandir-mwyn
Ymchwiliwyd gan W. J. Richards (Florida, UDA) un o ddisgynyddion y teulu Lewis.
Dyma hanes disgynyddion Joseph ac Ann Lewis (Vipond cyn priodi), Troed-rhiw-fer, Rhandir-mwyn. Nid oes unrhyw fanylion pellach am Joseph Lewis.
Credir bod Ann Vipond wedi’i geni yn 1804. Efallai ei bod yn chwaer i William Vipond y mae hanes helaeth am ei fywyd yn America. Mae rhagor o wybodaeth am y teulu Vipond ar y wefan www.vieuxpont.co.uk .
Roedd gan Joseph ac Ann Lewis ddau o blant:
Thomas Lewis, a aned yn 1830.
Rhys ‘Rees’ Joseph Lewis, a aned ym mis Chwefror 1832 yn Rhandir-mwyn.
Ar 16 Tachwedd 1853, yng Nghil-y-cwm, priodwyd Rhys Joseph Lewis ac Anne Jones. Fe’i ganed hi yn 1832 ym mhlwyf Cil-y-cwm.
Ganed y plant a ganlyn iddynt:
i. Joseph R. Lewis (1854)
ii. Mary Lewis (1856).
iii. Ann "Annie" Lewis (30 Tachwedd 1858)
iv. Jane "Jennie" Lewis (1862).
v. Catherine "Kate" Lewis (3 Hydref 1864).
vi. William R Lewis (26 Chwefror 1867).
Hanesion Jane ‘Jenny” Lewis a’r Barnwr William Lewis, Troed-rhiw-fer, Rhandir-mwyn
Ymchwiliwyd gan W. J. Richards (Florida, UDA) un o ddisgynyddion y teulu Lewis.
Dyma hanes disgynyddion Joseph ac Ann Lewis (Vipond cyn priodi), Troed-rhiw-fer, Rhandir-mwyn. Nid oes unrhyw fanylion pellach am Joseph Lewis.
Credir bod Ann Vipond wedi’i geni yn 1804. Efallai ei bod yn chwaer i William Vipond y mae hanes helaeth am ei fywyd yn America. Mae rhagor o wybodaeth am y teulu Vipond ar y wefan www.vieuxpont.co.uk .
Roedd gan Joseph ac Ann Lewis ddau o blant:
Thomas Lewis, a aned yn 1830.
Rhys ‘Rees’ Joseph Lewis, a aned ym mis Chwefror 1832 yn Rhandir-mwyn.
Ar 16 Tachwedd 1853, yng Nghil-y-cwm, priodwyd Rhys Joseph Lewis ac Anne Jones. Fe’i ganed hi yn 1832 ym mhlwyf Cil-y-cwm.
Ganed y plant a ganlyn iddynt:
i. Joseph R. Lewis (1854)
ii. Mary Lewis (1856).
iii. Ann "Annie" Lewis (30 Tachwedd 1858)
iv. Jane "Jennie" Lewis (1862).
v. Catherine "Kate" Lewis (3 Hydref 1864).
vi. William R Lewis (26 Chwefror 1867).

Ymfudodd y teulu i America ac ymgartrefu yn nhalaith Pennsylvania.
Roedd Rhys Joseph Lewis, a fu’n gweithio yng ngwaith plwm Nant-y-mwyn, Rhandir-mwyn, wedi ymfudo i ardal Scranton er mwyn tyllu siafftiau.
Yn 1869, yn fuan ar ôl cyrraedd America, bu farw ei wraig Anne. Roedd hi’n 37 oed. Wnaeth e ddim ailbriodi a magwyd y plant ifainc gan ei ferch hynaf, Mary. Bu farw Rhys ar 15 Mehefin 1887 yn Scranton, Pennsylvania.
Priododd yr holl blant a chodi teuluoedd, ac mae eu disgynyddion yn byw yn America. Dyma hanes dau o’r plant, sef Jane ‘Jennie’ Lewis a William R. Lewis, a ddaeth yn ddinasyddion adnabyddus a pharchus yn Pennsylvania.
Roedd Jane yn weithgar iawn yn Urdd Seren y Dwyrain a Phlaid y Gweriniaethwyr. (Urdd Seren y Dwyrain yw'r sefydliad brawdgarol mwyaf yn y byd, ac mae hawl gan ddynion a menywod i fod yn aelodau ohono)
Mae'n bosibl taw Jane oedd y fenyw gyntaf i fod yn gynrychiolydd yng Nghynhadledd y Gweriniaethwyr. Roedd yn wraig fusnes nodedig. Hi sefydlodd Lewis & Reilly, Inc. yn Scranton.
Roedd hwn yn fusnes gwerthu esgidiau pwysig a ddechreuodd fasnachu ar 15 Rhagfyr 1888. Priododd ag Elias Evans yn hwyr yn ei bywyd, ac nid oedd ganddi unrhyw blant. Bu farw ar 17 Rhagfyr 1940 yn Scranton. Mae’r busnes yn dal mewn bodolaeth ac mae’r enw Lewis & Reilly yn bodoli hyd heddiw.
Ar 20 Mehefin 1894, priododd William R. Lewis â Josephine Lloyd, a aned yn Scranton ar 7 Medi 1869. Roedd hi’n ferch i Joseph D. Lloyd a’i wraig Hannah (Jones cyn priodi).
Roedd Rhys Joseph Lewis, a fu’n gweithio yng ngwaith plwm Nant-y-mwyn, Rhandir-mwyn, wedi ymfudo i ardal Scranton er mwyn tyllu siafftiau.
Yn 1869, yn fuan ar ôl cyrraedd America, bu farw ei wraig Anne. Roedd hi’n 37 oed. Wnaeth e ddim ailbriodi a magwyd y plant ifainc gan ei ferch hynaf, Mary. Bu farw Rhys ar 15 Mehefin 1887 yn Scranton, Pennsylvania.
Priododd yr holl blant a chodi teuluoedd, ac mae eu disgynyddion yn byw yn America. Dyma hanes dau o’r plant, sef Jane ‘Jennie’ Lewis a William R. Lewis, a ddaeth yn ddinasyddion adnabyddus a pharchus yn Pennsylvania.
Roedd Jane yn weithgar iawn yn Urdd Seren y Dwyrain a Phlaid y Gweriniaethwyr. (Urdd Seren y Dwyrain yw'r sefydliad brawdgarol mwyaf yn y byd, ac mae hawl gan ddynion a menywod i fod yn aelodau ohono)
Mae'n bosibl taw Jane oedd y fenyw gyntaf i fod yn gynrychiolydd yng Nghynhadledd y Gweriniaethwyr. Roedd yn wraig fusnes nodedig. Hi sefydlodd Lewis & Reilly, Inc. yn Scranton.
Roedd hwn yn fusnes gwerthu esgidiau pwysig a ddechreuodd fasnachu ar 15 Rhagfyr 1888. Priododd ag Elias Evans yn hwyr yn ei bywyd, ac nid oedd ganddi unrhyw blant. Bu farw ar 17 Rhagfyr 1940 yn Scranton. Mae’r busnes yn dal mewn bodolaeth ac mae’r enw Lewis & Reilly yn bodoli hyd heddiw.
Ar 20 Mehefin 1894, priododd William R. Lewis â Josephine Lloyd, a aned yn Scranton ar 7 Medi 1869. Roedd hi’n ferch i Joseph D. Lloyd a’i wraig Hannah (Jones cyn priodi).

Graddiodd William o’r Ysgol Normal Daleithiol (Coleg Athrawon Taleithiol Bloomsburg erbyn hyn) yn 1886 a chwblhaodd y cwrs dwy flynedd mewn tri thymor am nad oedd ganddo ddigon o arian i dalu am y cyfnod llawn. Bu’n Brif Glerc y Llys o dan Thomas H. Dale. Bu’n clercio yn swyddfeydd y gyfraith i’r Barnwr Gunter, y Barnwr Alfred Hand, a William J. Hand hyd nes iddo gael ei alw i’r bar yn 1893. Bu’n Dwrnai Sirol Lackawanna o 1901-1906.
Am sawl blwyddyn, bu’n bartner gyda Herbert Taylor yng nghwmni Taylor & Lewis. Ceisiodd yn aflwyddiannus i fod yn farnwr, ond fe’i penodwyd i lenwi gweddill tymor y Barnwr Maxey gan y Llywodraethwr John Fisher ar 9 Rhagfyr 1930. Llwyddodd i gael ei ethol i ail dymor yn Farnwr yn y Llys Pleon Cyffredin yn 1932 (llofnodwyd ei gomisiwn gan y Llywodraethwr Gifford Pinchot) a bu farw o drawiad ar y galon, ar 17 Medi 1867, yn fuan ar ôl ymddeol o’r swydd. Gwelir portread ohono yn Ystafell Rhif 1 yn Llys Sirol Lackawanna yn Scranton.
Roedd yn gyfreithiwr a dyn busnes llwyddiannus iawn. Roedd yn berchen ar lofeydd yn Illinois ac, ar y cyd â’i chwaer Jane, roedd yn berchen ar fusnes Lewis & Reilly, Inc. Roedd iddo enw da am onestrwydd fel cyfreithiwr a barnwr. Fe’i ganed yng Nghymru, ond daeth i America pan oedd yn faban. Gallai siarad Cymraeg, roedd yn weithgar mewn cylchoedd Cymraeg ac roedd yn perthyn i’r Seiri Rhyddion. Byddai’n mynychu gwasanaethau crefyddol yn gyson hyd nes i’w blant gael eu geni, sef Hanna (1896) a Mary Lloyd Lewis (1898).
Wedyn, byddai’n treulio’r Sul yn gweithio o gwmpas y cartref ac yn cyflawni ei ddyletswyddau fel rhiant. Arferai gerdded i lawr y stryd â’i ddwylo y tu ôl i’w gefn. Nid oedd yn gyrru car, a byddai ‘Shink’ Davis, neu ei ferch Gertrude yn ei yrru o le i le.
Am sawl blwyddyn, bu’n bartner gyda Herbert Taylor yng nghwmni Taylor & Lewis. Ceisiodd yn aflwyddiannus i fod yn farnwr, ond fe’i penodwyd i lenwi gweddill tymor y Barnwr Maxey gan y Llywodraethwr John Fisher ar 9 Rhagfyr 1930. Llwyddodd i gael ei ethol i ail dymor yn Farnwr yn y Llys Pleon Cyffredin yn 1932 (llofnodwyd ei gomisiwn gan y Llywodraethwr Gifford Pinchot) a bu farw o drawiad ar y galon, ar 17 Medi 1867, yn fuan ar ôl ymddeol o’r swydd. Gwelir portread ohono yn Ystafell Rhif 1 yn Llys Sirol Lackawanna yn Scranton.
Roedd yn gyfreithiwr a dyn busnes llwyddiannus iawn. Roedd yn berchen ar lofeydd yn Illinois ac, ar y cyd â’i chwaer Jane, roedd yn berchen ar fusnes Lewis & Reilly, Inc. Roedd iddo enw da am onestrwydd fel cyfreithiwr a barnwr. Fe’i ganed yng Nghymru, ond daeth i America pan oedd yn faban. Gallai siarad Cymraeg, roedd yn weithgar mewn cylchoedd Cymraeg ac roedd yn perthyn i’r Seiri Rhyddion. Byddai’n mynychu gwasanaethau crefyddol yn gyson hyd nes i’w blant gael eu geni, sef Hanna (1896) a Mary Lloyd Lewis (1898).
Wedyn, byddai’n treulio’r Sul yn gweithio o gwmpas y cartref ac yn cyflawni ei ddyletswyddau fel rhiant. Arferai gerdded i lawr y stryd â’i ddwylo y tu ôl i’w gefn. Nid oedd yn gyrru car, a byddai ‘Shink’ Davis, neu ei ferch Gertrude yn ei yrru o le i le.

Rydym, yn ddiolchgar iawn i Bill am roi’r wybodaeth am y teulu Lewis. Mae yna lawer mwy, na chafodd ei gynnwys eto ar y wefan. Rydym wrthi’n creu coeden deulu ar gyfer y teulu. Os ydych chi’n ymchwilio i hanes y teulu Lewis o Randir-mwyn ac am wybod mwy amdano, byddwch cystal â chysylltu â’r wefan.
William R Lewis obituary
Death Closes Brilliant Career
HON. WILLIAM R. LEWIS Of all the men who have served on the Lackawana County Bench none was closer to the people than former Judge William R. Lewis who died last night and whose passing was a great shock to the community. Judge Lewis came up the hard way and never forgot either his early environment or the group from which he had sprung. He was a friend of the poor. He found satisfaction in helping youthful lawyers get over the difficult places. A firm believer in the majesty of law, Judge Lewis tempered justice with mercy. A friendly man off and on the bench, he delighted in companionship. Of Welsh origin, he had the Welsh trait of a fondness for music and literary pursuits. Judge Lewis’ career was not unlike that of manyanother man who spent his life-time in the anthracite region. He went to work in the breaker at an age when boys today are still in the grade school. By burning the midnight oil he prepared himself for normal school. A job in the prothonotary’s office (principle clerk of the court) turned the young clerk’s attention to the law. He studied under two former jurists (professional who studies, develops, applies, or otherwise deals with the law. The term is widely used in American English)and almost fifty years ago was admitted to the bar. His talent was quickly recognised. In court he was able to marshal and intelligently present evidence. He made friends wherever he went. The result was that party leaders turned to him as a candidate for district attorney. Hew as twice elected and made a fine record in office. Twelve years ago when a vacancy occurred on the local bench through Judge George W. Maxey’s becoming supreme court justice, Mr. Lewis was appointed to the place. He quickly won the good will of his associates on the bench and lawyers practicing at the court, as well as the respect of all who came before him whether as defendants or plaintiffs. Both parties nominated him to succeed himself.(in office). His health became poorly during the last few years of his term and he decided not to seek re-election. Had he wanted to continue on the bench there is agreement he would again have been nominated by Democrats and Republicans and re-elected without opposition. Judge Lewis is going to be missed by his associates in the legal profession. He is going to be missed by his host of friends in all walks of life. 18th September 1942. |
Rhandirmwyn - Sir Emrys Jones Ystrad-ffin (1915 – 2000

Roedd Syr Emrys Jones yn un o feibion enwocaf Blaenau Tywi. Fe'i ganed ar fferm Ystrad-ffin, Rhandir-mwyn, ar 6 Gorffennaf 1915, ond yn fuan wedyn symudodd ei rieni, William a May Ann (Morgan cyn priodi), i hen gartref ei fam yng Ngwerngwinau, Cynghordy. O Ysgol Ramadeg Llanymddyfri, aeth i Goleg Prifysgol Cymru Aberystwyth, lle enillodd radd er anrhydedd dosbarth cyntaf mewn amaethyddiaeth.
Ar ôl chwe blynedd yn hyfforddwr amaethyddol gyda Chyngor Swydd Gaerloyw, daeth yn gynghorydd tir glas rhanbarthol gyda’r Gwasanaeth Cynghori Amaethyddol Cenedlaethol (NAAS) ym Mryste yn 1946, lle cafodd ei adnabod fel ‘Jones the Grass’, oherwydd ei frwdfrydedd dros dir glas.
Yn y diwedd, daeth yn gyfarwyddwr NAAS dros Gymru a Lloegr a’r cyfarwyddwr cyffredinol cyntaf pan newidiwyd NAAS i fod y Gwasanaeth Datblygu a Chynghori Amaethyddol (ADAS).
Fe’i hurddwyd yn farchog yn 1971 a bu’n bennaeth y Coleg Amaethyddol Brenhinol, Cirencester rhwng 1973 a 1978, pan ymddeolodd a symud i fyw i Swydd Lincoln.
Byddai ei gefnder, y diweddar William Jones, Ystrad-ffin, yn sôn am ei ymweliadau â chartref y teulu, gan ddweud: “Wnaeth e byth anghofio ei wreiddiau Cymreig.” Diddorol yw nodi taw Cymro a’i holynodd ym mhob un o’i brif swyddi. Bu’n gefnogol i’r ymgyrch yn erbyn adeiladu cronfa Llyn Brianne. "Er ei fod yn gefnder i mi, gallaf ddweud heb unrhyw amheuaeth ei fod yn fwy na thebyg, yn un o Gymry mwyaf ei gyfnod,” meddai Mr Jones.
Dywedwyd bod ganddo fwy o ddylanwad ar ffermio ym Mhrydain nag unrhyw unigolyn arall. Bu’n brif gynghorydd i bum Gweinidog Amaeth. Roedd yn cofio sut roedd ei deulu wedi dioddef yn ystod y dirwasgiad amaethyddol yn y 1920au a’r 1930au, a bu’r profiad hwnnw’n fodd i symbylu Emrys Jones i ymroddi i wella’r diwydiant amaethyddol.
Bu farw yn 2000 yn 84 oed.
Ar ôl chwe blynedd yn hyfforddwr amaethyddol gyda Chyngor Swydd Gaerloyw, daeth yn gynghorydd tir glas rhanbarthol gyda’r Gwasanaeth Cynghori Amaethyddol Cenedlaethol (NAAS) ym Mryste yn 1946, lle cafodd ei adnabod fel ‘Jones the Grass’, oherwydd ei frwdfrydedd dros dir glas.
Yn y diwedd, daeth yn gyfarwyddwr NAAS dros Gymru a Lloegr a’r cyfarwyddwr cyffredinol cyntaf pan newidiwyd NAAS i fod y Gwasanaeth Datblygu a Chynghori Amaethyddol (ADAS).
Fe’i hurddwyd yn farchog yn 1971 a bu’n bennaeth y Coleg Amaethyddol Brenhinol, Cirencester rhwng 1973 a 1978, pan ymddeolodd a symud i fyw i Swydd Lincoln.
Byddai ei gefnder, y diweddar William Jones, Ystrad-ffin, yn sôn am ei ymweliadau â chartref y teulu, gan ddweud: “Wnaeth e byth anghofio ei wreiddiau Cymreig.” Diddorol yw nodi taw Cymro a’i holynodd ym mhob un o’i brif swyddi. Bu’n gefnogol i’r ymgyrch yn erbyn adeiladu cronfa Llyn Brianne. "Er ei fod yn gefnder i mi, gallaf ddweud heb unrhyw amheuaeth ei fod yn fwy na thebyg, yn un o Gymry mwyaf ei gyfnod,” meddai Mr Jones.
Dywedwyd bod ganddo fwy o ddylanwad ar ffermio ym Mhrydain nag unrhyw unigolyn arall. Bu’n brif gynghorydd i bum Gweinidog Amaeth. Roedd yn cofio sut roedd ei deulu wedi dioddef yn ystod y dirwasgiad amaethyddol yn y 1920au a’r 1930au, a bu’r profiad hwnnw’n fodd i symbylu Emrys Jones i ymroddi i wella’r diwydiant amaethyddol.
Bu farw yn 2000 yn 84 oed.
Sir Emrys Jones
12:00AM BST 14 Jul 2000
Adviser to Whitehall on farming whose worst fears about the Common Agricultural Policy came true
SIR EMRYS JONES who has died aged 84, played a leading role in boosting post-war agricultural production and probably had a greater influence on British farming than any other individual.
As chief adviser to the Minister of Agriculture from 1967 to 1973, and director of the Government's Agricultural and Development Advisory Service (ADAS), Jones enjoyed the confidence of five Ministers of Agriculture - Christopher Soames, John Hare, Fred Peart, Jim Prior and Cledwyn Hughes.
His advice was all the more valuable because he spent as little time as possible in Whitehall. He believed that it was more important to get out into the countryside and listen to farmers. In this way he was able to gauge the likely effects of policy; and he never subordinated the true interests of farming to political expediency.
When he resigned from his post in 1973, he was in despair at the damage to British agriculture which he believed would be the inevitable result of moving from the old deficiency payments system to the European Common Agricultural Policy which paid farmers subsidies regardless of the market price.
Jones had predicted that such a system would lead farmers to grow "the wrong crops in the wrong places at the wrong times", a prediction which he lived to see fulfilled. He deplored the bureaucratic burden of the CAP on farmers and the effect it had on the countryside he loved.
After his resignation, he became Principal of the Royal Agricultural College at Cirencester, where he oversaw a period of development and expansion and formed links with industry. He described his time at Cirencester as the most enjoyable period in his life, away from the intrigues of Whitehall.
William Emrys Jones (known as "W E" throughout the farming industry) was born on July 6 1915 at Ystrad Finn, Rhandirmwyn, in the Towy Valley, Carmarthenshire. His father was a hill farmer who kept Welsh Mountain sheep and bred Welsh ponies.
The family farm - reputed once to have been the home of Twm Sian Cati, the Welsh Robin Hood - suffered badly during the agricultural depression of the 1920s and 1930s, and the experience stimulated Emrys Jones'scommitment to the improvement of the farming industry.
After Llandovery Grammar School he went to the University College of Wales, Aberystwyth, where he took a First in Agriculture in 1939. After a short period as a postgraduate, Jones moved to Gloucestershire where, following the outbreak of war in 1939, he became Chief Technical Officer to the Gloucestershire War Agricultural Executive Committee.
The priority in wartime was to extend the acreage of land under the plough and to maximise production, especially of cereals, potatoes and milk. Farmers were told what to grow and those who failed to come up to scratch in the opinion of the Committee could be dispossessed. As the German U-boat blockade intensified, the "War Ags" and their staff encouraged farmers to pursue still higher levels of production.
In 1946, with the formation of the National Agricultural Advisory Service (NAAS), Jones became regional grassland adviser at Bristol. Known in the region as "Jones the Grass", he taught farmers how to re-introduce top quality grassland for cattle on land that had been ploughed up during the war. After four years he returned to Gloucestershire as County Agricultural Officer, leading a team which included Derek (now Lord) Barber, Jim Butt-Evans and Eric Carter. Together, they became leaders in farm business management advisory work.
Jones next became Deputy Director, and then Director, of NAAS in Wales, before moving to London as Senior Agricultural Advisory Officer in 1959. He was appointed Director of NAAS for England and Wales in 1961. When this was reorganised into the Agriculture and Development Advisory Service in 1967, Jones became its first Director-General and Chief Adviser to the Minister of Agriculture.
In 1978, after retiring from Cirencester, Jones settled in Lincolnshire, finding time for shooting and golf. He was a genial man and a generous host, and dining with him was often the prelude to an evening of Welsh music-making led by his wife on the harp.
Jones served on several public bodies including the Advisory Council for Agriculture and Horticulture in England and Wales (1973-79). He was chairman of the National Cattle Breeders Association (1976-79) and president of the Farm Management Association.
He was knighted in 1971. He married first, in 1938 (dissolved 1966), Megan Morgan. He married secondly, in 1967, Gwyneth George, who survives him, together with three sons of his first marriage.
Lord Plumb writes: I was fortunate to have such a good friend "in court", when Emrys was the Minister's Director-General of the Agricultural Development and Advisory Service and I was President of the National Farmers' Union.
He was a civil servant who bore no resemblance to the stripe-trousered character of the cartoons and the boot of his car carried tools of his trade, never forgetting his Wellington boots. While he pioneered the decision to combine the scientific, technical and professional areas of the Ministry into a unified organisation, providing an impartial advisory and development service to producers, he was always prepared to accept the challenge of change.
He often reminded me of his first experience of advisory work in action when achieving a record crop of oats, and never forgot the words of an eminent guest speaker at his school's prize giving who said: "Society owes you nothing. You will succeed only by hard work and personal effort."
His personal effort and vision made him a much greater friend of the farmer than many realised; but to those of us who knew him well, Emrys had the ability to simplify complex issues and speak common sense.
https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1348364/Sir-Emrys-Jones.html
SIR EMRYS JONES who has died aged 84, played a leading role in boosting post-war agricultural production and probably had a greater influence on British farming than any other individual.
As chief adviser to the Minister of Agriculture from 1967 to 1973, and director of the Government's Agricultural and Development Advisory Service (ADAS), Jones enjoyed the confidence of five Ministers of Agriculture - Christopher Soames, John Hare, Fred Peart, Jim Prior and Cledwyn Hughes.
His advice was all the more valuable because he spent as little time as possible in Whitehall. He believed that it was more important to get out into the countryside and listen to farmers. In this way he was able to gauge the likely effects of policy; and he never subordinated the true interests of farming to political expediency.
When he resigned from his post in 1973, he was in despair at the damage to British agriculture which he believed would be the inevitable result of moving from the old deficiency payments system to the European Common Agricultural Policy which paid farmers subsidies regardless of the market price.
Jones had predicted that such a system would lead farmers to grow "the wrong crops in the wrong places at the wrong times", a prediction which he lived to see fulfilled. He deplored the bureaucratic burden of the CAP on farmers and the effect it had on the countryside he loved.
After his resignation, he became Principal of the Royal Agricultural College at Cirencester, where he oversaw a period of development and expansion and formed links with industry. He described his time at Cirencester as the most enjoyable period in his life, away from the intrigues of Whitehall.
William Emrys Jones (known as "W E" throughout the farming industry) was born on July 6 1915 at Ystrad Finn, Rhandirmwyn, in the Towy Valley, Carmarthenshire. His father was a hill farmer who kept Welsh Mountain sheep and bred Welsh ponies.
The family farm - reputed once to have been the home of Twm Sian Cati, the Welsh Robin Hood - suffered badly during the agricultural depression of the 1920s and 1930s, and the experience stimulated Emrys Jones'scommitment to the improvement of the farming industry.
After Llandovery Grammar School he went to the University College of Wales, Aberystwyth, where he took a First in Agriculture in 1939. After a short period as a postgraduate, Jones moved to Gloucestershire where, following the outbreak of war in 1939, he became Chief Technical Officer to the Gloucestershire War Agricultural Executive Committee.
The priority in wartime was to extend the acreage of land under the plough and to maximise production, especially of cereals, potatoes and milk. Farmers were told what to grow and those who failed to come up to scratch in the opinion of the Committee could be dispossessed. As the German U-boat blockade intensified, the "War Ags" and their staff encouraged farmers to pursue still higher levels of production.
In 1946, with the formation of the National Agricultural Advisory Service (NAAS), Jones became regional grassland adviser at Bristol. Known in the region as "Jones the Grass", he taught farmers how to re-introduce top quality grassland for cattle on land that had been ploughed up during the war. After four years he returned to Gloucestershire as County Agricultural Officer, leading a team which included Derek (now Lord) Barber, Jim Butt-Evans and Eric Carter. Together, they became leaders in farm business management advisory work.
Jones next became Deputy Director, and then Director, of NAAS in Wales, before moving to London as Senior Agricultural Advisory Officer in 1959. He was appointed Director of NAAS for England and Wales in 1961. When this was reorganised into the Agriculture and Development Advisory Service in 1967, Jones became its first Director-General and Chief Adviser to the Minister of Agriculture.
In 1978, after retiring from Cirencester, Jones settled in Lincolnshire, finding time for shooting and golf. He was a genial man and a generous host, and dining with him was often the prelude to an evening of Welsh music-making led by his wife on the harp.
Jones served on several public bodies including the Advisory Council for Agriculture and Horticulture in England and Wales (1973-79). He was chairman of the National Cattle Breeders Association (1976-79) and president of the Farm Management Association.
He was knighted in 1971. He married first, in 1938 (dissolved 1966), Megan Morgan. He married secondly, in 1967, Gwyneth George, who survives him, together with three sons of his first marriage.
Lord Plumb writes: I was fortunate to have such a good friend "in court", when Emrys was the Minister's Director-General of the Agricultural Development and Advisory Service and I was President of the National Farmers' Union.
He was a civil servant who bore no resemblance to the stripe-trousered character of the cartoons and the boot of his car carried tools of his trade, never forgetting his Wellington boots. While he pioneered the decision to combine the scientific, technical and professional areas of the Ministry into a unified organisation, providing an impartial advisory and development service to producers, he was always prepared to accept the challenge of change.
He often reminded me of his first experience of advisory work in action when achieving a record crop of oats, and never forgot the words of an eminent guest speaker at his school's prize giving who said: "Society owes you nothing. You will succeed only by hard work and personal effort."
His personal effort and vision made him a much greater friend of the farmer than many realised; but to those of us who knew him well, Emrys had the ability to simplify complex issues and speak common sense.
https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1348364/Sir-Emrys-Jones.html